Η Πράσινη Έρημος των Ευκαλύπτων

Το δέντρο του ευκαλύπτου «έχει τις ρίζες του» στην Αυστραλία, όπου πάνω από 700 είδη βρίσκουν το υγρό και ζεστό κλίμα που χρειάζονται για να αναπτυχθούν. Το 1777 κάποιος Άγγλος βοτανολόγος φέρνει για πρώτη φορά τον ευκάλυπτο στην Ευρώπη, για ανάλυση και έκθεση σε μουσεία. Κάπως έτσι ξεκινάει η παγκόσμια καριέρα του ευκαλύπτου που τα τελευταία χρόνια πρωταγωνιστεί σκηνή της Βραζιλίας.

Η Βραζιλία ανακαλύπτει τον ευκάλυπτο

Οι πρώτοι σπόροι ευκαλύπτου φτάνουν στη Βραζιλία με τους Πορτογάλους αποίκους. Από πολύ νωρίς, φυλές ινδιάνων της Βραζιλίας χρησιμοποιούν τις ουσίες από τα φύλλα του ευκαλύπτου για θεραπευτικούς σκοπούς.

Για πρώτη φορά στις αρχές του 20ού αιώνα, η καλλιέργεια ευκαλύπτου αρχίζει να βιομηχανοποιείται. Η ξυλεία του χρησιμοποιείται για την κατασκευή του σιδηροδρόμου και για καύση στις ατμομηχανές, ενώ λίγο αργότερα οι κορμοί του χρησιμοποιούνται ως ηλεκτρικοί στύλοι, για παραγωγή κάρβουνου, για κατασκευές καθώς και για οικιακή χρήση.

Με το πέρασμα των χρόνων ο ευκάλυπτος ανακαλύπτεται και από άλλες βιομηχανίες. Έλαια και ουσίες από τα φύλλα του χρησιμοποιούνται για παραγωγή τροφίμων, αρωμάτων, καθαριστικών και φαρμάκων. Ο κορμός του χρησιμοποιείται για παρασκευή ξυλείας, ο φλοιός του για την επεξεργασία δερμάτων και οι ίνες του, για την κατασκευή κυτταρίνης (cellulose), πρώτης ύλης για την παρασκευή χαρτιού.

Ωστόσο, η καλλιέργεια ευκαλύπτου παραμένει σε μικρή κλίμακα. Οι μικροκαλλιεργητές γης προσπαθούν να ενσωματώσουν τις φυτείες ευκαλύπτου σε ντόπιες αγροτικές καλλιέργειες και πουλούν την ξυλεία σε εμπόρους ή απευθείας στις διάφορες βιομηχανίες.

Όταν, όμως, η ζήτηση χαρτιού στον ανεπτυγμένο κόσμο αυξάνεται, αυξάνεται δραματικά και η ζήτηση ξυλείας ευκαλύπτου. Ας δούμε, λοιπόν, το πως το φαινόμενο αυτό είναι ικανό να εκτοπίσει εκατομμύρια Βραζιλιάνους μικροκαλλιεργητές και να αλλάξει το κλίμα της Βραζιλίας.

Ο Δυτικός κόσμος ζητάει περισσότερο χαρτί και η Aracruz ζητάει περισσότερη γη

Η διαδικασία παραγωγής χαρτιού είναι πολύ ενεργοβόρος, απαιτεί πολύ νερό, χρησιμοποιεί επικίνδυνες για τον άνθρωπο χημικές ουσίες (κυρίως η διαδικασία της λεύκανσης) και συχνά μολύνει με απόβλητα τη γύρω περιοχή (ποτάμια, λίμνες κλπ). Οπότε, γύρω στο 1980 οι παραδοσιακές χαρτοβιομηχανίες στη Σκανδιναβία, την Ελβετία και τη Β. Αμερική έρχονται αντιμέτωπες με όλο και πιο δυναμικά περιβαλλοντικά και κοινωνικά κινήματα και με μια πιο αυστηρή περιβαλλοντική νομοθεσία. Συνεπώς, αναγκάζονται να πάρουν μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος, τα οποία καθιστούν την παραγωγή χαρτιού πιο ακριβή και πολύπλοκη. Αποφασίζουν λοιπόν, να μεταναστεύσουν σε χώρες οι οποίες προσφέρουν ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον, με πιο απλά λόγια χαλαρή νομοθεσία, ανύπαρκτη κοινωνική ευαισθητοποίηση, μεγάλες εκτάσεις γης και ένα κλίμα που ευνοεί την καλλιέργεια ευκαλύπτου. Η Βραζιλία προσφέρει όλα τα παραπάνω, οπότε εκεί βρίσκουν τον παράδεισό τους.

Φτάνουν, λοιπόν, οι χαρτοβιομηχανίες στη Βραζιλία και με διθυραμβικά δημοσιεύματα ανακοινώνουν επενδύσεις εκατομμυρίων, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, τόνωση των μικροκαλλιεργητών και όλα τα γνωστά. Αυτό που ακολουθεί, όμως, είναι λίγο διαφορετικό.

Αρχικά, οι χαρτοβιομηχανίες αγοράζουν ξυλεία από ντόπιους μικροκαλλιεργητές, οι οποίοι, όπως είδαμε παραπάνω, προσπαθούν να ενσωματώσουν τις φυτείες ευκαλύπτου σε ντόπιες αγροτικές καλλιέργειες. Ωστόσο, καθώς η ζήτηση χαρτιού αυξάνεται, αυξάνεται και η τιμή της ξυλείας ευκαλύπτου, όποτε πολλοί αγρότες, βλέποντας μεγάλα βραχυπρόθεσμα κέρδη, αντικαθιστούν άλλα ήδη καλλιέργειας (φρούτα, λαχανικά, ρύζι κλπ) με αυτή του ευκαλύπτου.

Γρήγορα, όμως, η ζήτηση χαρτιού στο δυτικό κόσμο αυξάνεται δραματικά και οι χαρτοβιομηχανίες με πρωτοπόρο την Aracruz, εγκαταλείπουν την αρχική τους τακτική και αποφασίζουν να αναπτύξουν δικές τους φυτείες ευκαλύπτου. Αγοράζουν γη από τους μικροκαλλιεργητές και δημιουργούν τεράστιες εκτάσεις μονοκαλλιέργειας (καλλιέργεια σε μεγάλη κλίμακα μόνο ενός είδους) ευκαλύπτου με καταστρεπτικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως θα δούμε παρακάτω.

Πράσινη έρημος, κι όμως γίνεται…

Ο ευκάλυπτος είναι ένα δέντρο που αναπτύσσεται πολύ γρήγορα, χρειάζεται, όμως, πολύ νερό για να αναπτυχθεί. Πάρα πολύ νερό. Η Βραζιλία είναι μια χώρα με πολλά υπόγεια αποθέματα νερού, ποτάμια, λίμνες και τροπικές βροχές. Ωστόσο, ούτε το νερό της Βραζιλίας δεν αρκεί για να ικανοποιήσει τη δίψα του ευκαλύπτου.

Όσο, λοιπόν, η Aracruz αγοράζει γη και φυτεύει ευκαλύπτους, τόσο τα δέντρα αυτά ρουφούν άπληστα όσο νερό μπορούν να βρουν στη γη, με αποτέλεσμα την εξάντληση των υπόγειων αποθεμάτων νερού και πτώση της στάθμης σε ποτάμια και λίμνες.

Και εκεί είναι που ξεκινούν ανεξέλεγκτα οι αλυσιδωτές αντιδράσεις: ο ευκάλυπτος απλώνει τις ρίζες του για αναζήτηση επιπλέον νερού, με αποτέλεσμα η γύρω περιοχή να ξεραίνεται και να εμποδίζεται η ανάπτυξη οποιουδήποτε άλλου είδους ζωής (θάμνοι, πρασινάδα, λουλούδια, κλπ). Κατ’ επέκταση πουλιά, ζώα και έντομα δε βρίσκουν το κατάλληλο περιβάλλον να αναπτυχθούν και εξαφανίζονται κι αυτά.

Οι επιπτώσεις, όμως, δε σταματούν εκεί. Οι μονοκαλλιέργειες ευκαλύπτου επιδρούν στο γενικότερο μικροκλίμα της περιοχής. Η υγρασία της περιοχής μειώνεται και αντίστοιχα μειώνονται και οι βροχές, η γη από εύφορη γίνεται άγονη και προφανώς μη καλλιεργήσιμη.

Σαν να μην έφταναν, όλα τα παραπάνω, οι χαρτοβιομηχανίες, με πρωτοπόρο την Aracruz, αναπτύσσουν ερευνητικά κέντρα και προχωρούν στη γενετική «βελτίωση» των σπόρων ευκαλύπτου ώστε να μεγαλώνουν πιο γρήγορα, να αναπτύσσονται ευθεία προς τα πάνω, ώστε να χωράνε πιο πολλοί σε μικρότερη έκταση και να έχουν όλοι το ίδιο ύψος και πάχος κορμού, ώστε οι κοπτικές μηχανές να μην μπερδεύονται κατά την αποψίλωση. Δεν υπολογίζουν, όμως, το κόστος της βελτίωσης, π.χ. ότι για να αναπτυχθεί το δέντρο θα απαιτεί μεγαλύτερες ποσότητες νερού, θα αποβάλει στη φύση περισσότερες τοξικές ουσίες και οι μεταλλαγμένοι σπόροι θα μεταλλάσσουν τα συστατικά της γης.

Ωστόσο, οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο περιβαλλοντικές αλλά έχουν και κοινωνικές προεκτάσεις. Οι μικροκαλλιεργητές βλέπουν τις λίμνες και τα ποτάμια να ξεραίνονται. Η γη τους δεν είναι πια τόσο εύφορη και η περιοχή τους υποβαθμίζεται από τις μεγάλες χαρτοβιομηχανίες που μολύνουν την περιοχή. Μερικοί ψάχνουν εργασία στις μονοκαλλιέργειες ευκαλύπτου αλλά και εκεί οι θέσεις είναι περιορισμένες μιας και τα πάντα είναι μηχανοποιημένα. Τα χωριά αρχίζουν και ερημώνουν, η τοπική οικονομία υποβαθμίζεται, μιας και πλέον δεν παράγονται προϊόντα για την τοπική αγορά και οι μικροκαλλιεργητές, μην έχοντας άλλη επιλογή, πουλάνε τη γη τους σε εξευτελιστική τιμή και φεύγουν για τις μεγαλουπόλεις, όπου βρίσκουν καταφύγιο σε κάποια φαβέλα.

Οι κακοί της υπόθεσης είναι τρεις, ο εξής ένας

Τρεις είναι οι χαρτοβιομηχανίες στη Βραζιλία που παίζουν monopoly με τεράστιες εκτάσεις γης: η Aracruz (από Νορβηγία & Μονακό), η Votorantin Celulose e Papel (από Βραζιλία) και η Stora Enso (από Ελβετία & Φινλανδία). Αν, όμως, ρίξουμε μια πιο προσεχτική ματιά στις μετοχές τους θα δούμε ότι οι 3 αυτές εταιρίες ελέγχονται από τον ίδιο όμιλο, γι’ αυτό άλλωστε πάντα τα βρίσκουν όταν είναι να μοιράσουν τα κομμάτια γης προς εκμετάλλευση.

Μόνο στο Rio Grande do Sul, το νοτιότερο κρατίδιο της Βραζιλίας, έχουν απαλλοτριώσει συνολικά 300.000 εκτάρια γης. Μάλιστα το αναπτυξιακό τους πλάνο προβλέπει ότι έως το 2015 θα έχουν μοιράσει 1 εκατομμύριο εκτάρια γης για μονοκαλλιέργεια ευκαλύπτου.

Έχει υπολογιστεί ότι μια οικογένεια μικροκαλλιεργητών για να ζήσει χρειάζεται περίπου 15 εκτάρια γης. Με μια απλή διαίρεση βλέπουμε ότι 20.000 οικογένειες θα μπορούσαν να ζήσουν μια αξιοπρεπή ζωή καλλιεργώντας τη γη εκεί όπου σήμερα οι χαρτοβιομηχανίες την καταστρέφουν.

Οι πολυεθνικές ισχυρίζονται ότι δημιουργούν θέσεις εργασίας, κι όμως απλά μαθηματικά τις διαψεύδουν. Η μονοκαλλιέργεια ευκαλύπτου δημιουργεί 1 θέση εργασίας κάθε 187 εκτάρια, ενώ οι μικρής κλίμακας αγροτικές καλλιέργειες δημιουργούν 1 θέση εργασίας ανά 9 εκτάρια.

Οι γυναίκες των αγροτικών κινημάτων προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν και καταλήγουν κατηγορούμενες για «βανδαλισμό της φύσης»

Το Μάρτιο του 2006 το MST (δίκτυο των ακτημόνων της Βραζιλίας) καλεί στο Rio Grande do Sul τα κινήματα του δικτύου Via Campesina για δημόσιο διάλογο, με θέμα τις «πράσινες έρημους του ευκαλύπτου» που πολλαπλασιάζονται ανησυχητικά. Όπως ήταν αναμενόμενο ο διάλογος όχι μόνο δε βρίσκει επικοινωνιακή και πολιτική στήριξη αλλά εμποδίζεται με διάφορους τρόπους (έως και με βίαιη καταστολή), ενώ τα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν την πρωτοβουλία σαν συνάντηση ύποπτων εγκληματικών οργανώσεων.

Μην έχοντας άλλο τρόπο να τραβήξουν την προσοχή του κόσμου, περίπου 2.000 γυναίκες, μέλη διαφόρων οργανώσεων του δικτύου, κόβουν συμβολικά μερικά δέντρα ευκαλύπτου και εισβάλουν στα κοντινά γραφεία της Aracruz καταστρέφοντας μερικούς υπολογιστές και μεταλλαγμένους καρπούς. Δεν είναι τυχαίο το ότι διαλέγουν να δράσουν στις 8 Μαρτίου, την ημέρα παγκοσμίως αφιερωμένη στη γυναίκα. Είναι μια καθαρά πολιτική δράση ενάντια στα πολυεθνικά κέρδη και συγχρόνως μια συμβολική πράξη της γυναίκας, σύμβολο της γονιμότητας, ενάντια στις πράσινες έρημους του ευκαλύπτου.

Όταν όμως σχεδίαζαν τη γενναία τους πράξη μάλλον δεν είχαν φανταστεί τι θα επακολουθούσε. Δεν είχαν σκεφτεί ότι οι χαρτοβιομηχανίες της περιοχής εξαγοράζουν καλή φήμη χρηματοδοτώντας τα δίκτυα ενημέρωσης. Έτσι λοιπόν, το επόμενο κιόλας πρωί, χωρίς καν να γίνει αποτίμηση της ζημιάς, τα κανάλια μιλούν για εγκλήματα κατά της επιστήμης και ανυπολόγιστες καταστροφές και οι εφημερίδες καταδικάζουν τις αγριότητες και τις κτηνωδίες κατά της προόδου. Δείχνουν, μάλιστα, τις εικόνες με τις γυναίκες να κόβουν τα δέντρα και τις κατηγορούν για βανδαλισμό της φύσης.

Ποιος όμως αναρωτιέται για τους λόγους πίσω από αυτή τη δράση;
Τα μέσα ενημέρωσης, ξέρουν αλλά δε δείχνουν πρόθυμα να εξηγήσουν, ο κόσμος δεν ξέρει και δε θα μάθει ποτέ.

Αυτά και άλλα πολλά είπαν και έγραψαν τα μέσα ενημέρωσης, όπως ότι οι γυναίκες κατέστρεψαν ένα ολόκληρο εργαστήριο γενετικών πειραμάτων (τέτοιο εργαστήριο πράγματι έχει η Aracruz, μόνο που βρίσκεται μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα πιο βόρεια από το σημείο της δράσης). Δεν είπαν ωστόσο ότι η Aracruz μόλις μερικές εβδομάδες πριν το συμβάν, με τη συνοδεία της ομοσπονδιακής αστυνομίας και τις ευλογίες του «συνδικαλιστή» Lula, ισοπέδωσαν με μπουλντόζες δεκάδες χωριά των ιθαγενών Tupinikim και Guarany στο Espírito Santo για να τα μετατρέψουν σε φυτείες τους, αφήνοντας πολλούς τραυματίες και εκατοντάδες οικογένειες άστεγες. Ούτε ανέφεραν το ότι η Aracruz (εξ)αγόρασε το μεγαλύτερο μέρος της γης που κατέχει, την περίοδο της δικτατορίας με ύποπτες διαδικασίες και συχνά εις βάρος ιθαγενών χωρικών. Και οι Βραζιλιάνοι μάλλον ποτέ δε θα μάθουν ότι οι επιχειρηματικές δραστηριότητες της Aracruz και τα τεράστια κέρδη της, με καταστρεπτικές συνέπειες για το περιβάλλον και τους μικροκαλλιεργητές, χρηματοδοτούνται από δάνεια της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Βραζιλιάνικης Τράπεζας Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης, δηλαδή στο όνομα του Βραζιλιάνικου λαού.

Και αναρωτιέται κανείς: τα μέσα ενημέρωσης παίζουν το παιχνίδι της Aracruz, αλλά όλοι αυτοί οι επιστήμονες, οι διανοούμενοι και οι προοδευτικοί, ακόμα και οι οικολογικές οργανώσεις που βγήκαν να καταδικάσουν «την επίθεση κατά της προόδου και της φύσης», τι συμφέρον έχουν;

Η εξήγηση είναι πολύ απλή και βρίσκεται στην τεράστια άγνοια ή παραπληροφόρηση που έχει το συντριπτικό ποσοστό των Βραζιλιάνων για το τι παίζεται πίσω από τις οθόνες των τηλεοράσεών τους, τις όμορφες ηρωίδες στις σαπουνόπερες και τους καλοπληρωμένους ποδοσφαιριστές. Και όποιος έχει επισκεφτεί ή πρόκειται να επισκεφτεί τη Βραζιλία δε θα είναι δύσκολο να εντοπίσει όλη αυτή την άγνοια.

-----
Το παραπάνω κείμενο περιλαμβάνεται στο τέταρτο τεύχος του περιοδικού αλάνα (αλληλεγγύη, αντίσταση, αξιοπρέπεια) για τις Αμερικές των κινημάτων.
-----
Δείτε:
Testimonies from the margins

Διαβάστε:
An overview of monoculture eucalyptus plantations (στα αγγλικά)
Donde los arboles son desierto (στα ισπανικά)
O latifundio dos eucaliptos (στα πορτογαλλικά)
Voices in the green desert (στα αγγλικά)

Brasil Photos

Here you will find 300 photos from Brasil

http://picasaweb.google.com/stavros.stamatoukos

MST: a bottom-up Agrarian Reform

In the beginning of our long trip in Brasil, an old black man in Bahia told us: "tem muitos Brasis em Brasil", meaning there are many Brasils within Brasil.

After 2 months of exhausting travelling, spending more than 6.000 Km in buses and changing 10 different states, only 2 things are in common within this immense country: football and fazendas...

Fazendas are big (better say enormous) pieces of land that belong to powerful people, the fazendeiros. The fazendeiros usually make money from different business than agriculture (media, finances, constructions, investments etc.). One should look back to the history of Brasil to find out how so much land was concentrated in the hands of so few people (which is not the issue at this post). The important thing is that the whole Brasil, an immense area of land, almost 65 times the size of Greece is cut into (quite big) pieces and distributed to (quite few) people.

Natural parks, whole parts of cities, areas of archaeological importance, regions of indigenous communities, touristic destinations, mountains, beaches, valleys, lakes, and rivers, everything in Brasil can be a fazenda. If you take a bus-ride to the countryside you will discover that both sides of the roads are fenced. We even visited some touristic sites where we had to pay an entrance fee, not to the Brasilian Tourism Organisation, not even to a private company for the preservation of the site, but to the owner of that piece of land.

These fazendas are rarely productive. Many are abandoned and some are rented out to multinationals for industrial purposes (cultivation of eucalyptus, acacia etc.). Property titles are often questionable, as for taxes they are rarely paid by the fazendeiros.

What is undisputable is that all fazendas are always fenced and very well guarded. Who wants to lose his beloved fazenda by any group of invaders? Possession of land in Brasil is power. Show me your land to tell you who you are…

Some kilometres far from the fazendas, millions of poor Brasilians try to survive packed in the favelas, self-built settlements at the suburbs of big cities. Unemployment, poor hygienic conditions, violence and hunger prevail in the favelas.

Therefore, some years ago the government promised the “Agrarian Reform”, in other words to buy land from rich and redistribute it to poorer Brasilians. However, the plan never went through. The powerful lobbies of fazendeiros stopped any attempt.

Some 22 years ago the Movement of the Landless Rural Workers (MST) was created as a means of pressure to the Government of Brasil to proceed to the Agrarian Reform.

In very simple words, here is how the movement works:

MST is having its own research groups, which identify which fazendas are not used, therefore are eligible for expropriation. It sets settlements at the territory outside this fazenda and proceeds to short-term occupations of the fazenda. Occupations are usually pacific (women and children are at the front lines) and may last from a couple of days, to many months. Usually, occupants are thrown out by the police or the guards of the fazenda. However, these symbolic occupations, serve as a means of pressure for the government to start negotiations with the fazendeiro and proceed to expropriation of his land. Often negotiations are successful, the land is expropriated and redistributed to members of MST. Some other times, the fazendeiro might not agree to give away his land. In that case the government makes sure to start negotiations for the expropriation of nearby fazendas.

Under the constant pressure of MST, every month the government is happy to announce the expropriation of more and more fazendas. Now about 200.000 poor Brasilian families have won their piece of land and escaped from the nightmare of the favelas. Another 200.000 families are camping outside big fazendas waiting to earn their own land.

MST has achieved what no previous government had achieved, the redistribution of the Brasilian land …or better call it: “a bottom-up Agrarian Reform”!!!

The MST bourgeoisie

At the Serra Gaucha, about 1 hour north of Porto Alegre lays the assentamento of Capela. When we arrived here, we could hardly believe our eyes. Nice fresh-painted houses, shiny cars and natural blond children playing with new bikes. Hard to describe our shock when they brought us to the special guesthouse for MST sympathizers that visit the assentamento. Our previous experience from the poor living conditions of other assentamentos brought thoughts about strange businesses going on here, like money laundering, drug trafficking, etc. However, after spending a week here things are much more clear. But lets take the story from the beginning.


Porto Alegre (P.A.) has a long history of progressive politics. In the late 80´s when the Labor Party came to power, they set up a governannce system, where citizen committees set priorities and decide a budget that the city council is unofficially bound to respect. In 2001, participants of the 1st World Social Forum discovered that Porto Alegre was itself a model of democratic political organization (many Latin American cities are now trying to copy this system). Just a short visit to P.A. gives a clear view how much this city differs from the rest of Brazil: numerous bookstores, public political acts, cultural events etc.

These conditions favoured the development of various movements and of course of the movement of the Landless people of Brazil. This is where MST became popular and starting spreading throughout the country. People went out in the streets, living in temporary tents and pressing the government to give them land. This way, the first assentamentos were created.


About 12 years ago, 100 families earned a land at the position where the assentamento Capela is laying now. People starting cultivating individually and eating what land was generously giving them. People were happy to have basic alimentation and a house to live, however 30 families wanted to improve their living conditions and they decided to join forces. They created COOPAN, a cooperative that produces rice, black beans (feijoao), milk (from cows) and pork meat. Within COOPAN, men and women work collectively the land and share the products, as well as the income from selling them to city markets.

Hoewever, business went well, so they started cultivating in bigger quantities, producing more, selling more, earning more! Thats what explains the quality of life they have right now.

Bur lets see some more dimensions of this assentamento:

Environment:
Cultivation is stricktly organic, any use of fertilizers is forbidden, products are transported with own trucks and sold from the store of MST at the central market of P.A. All activities (use of energy, water and garbage disposal etc) are with respect to the environment and preservation of biodiversity.



Internal organization:
All decisions are taken collectively by the families, problems are raised at the weekly assemblies and resolved immediately. All people are working either with the land or the animals (2 people are doing office work) and they swift roles if they wish. Everybody works very hard from early morning to late night and they all receive the same salary no matter what kind of work they are doing. Members of the cooperative usually have free and unlimited access to all products (or buy at price of cost). Finally, the earnings that stay within the cooperative are used for improvement of common spaces, buying equipment etc.

Education:
Here, more than anywhere else we have visited, education is one of the highest priorities. The school of Nova Sociedade is one of the best in the wider region. All children of the Capela families attend school and students are coming even from other assentamentos or from non-MST regions. There are also night courses for alphabetization of adults. We spent extensive time at school, following classes and talking with students and professors. Financial and infrastructure problems do exist but people are giving daily fights and the results are obvious. Classrooms are clean and better preserved than many Greek schools, 2 warm lunches are provided every day and at the school library we found books we didnt find in many libraries in Brazil. But nothing is conquered without a fight. Professors were unpaid for more than a year and transport doesnt reach the school, so on 07.08 parents and students from MST started walking from various regions and after hours arrived at the General Secretariat of Education at Porto Alegre, where they entered the building, set a tent and started giving a symbolic school class. Newspapers wrote about vandalism and TV condemned the guerrilla movement of MST.


Socialization:
The assentamento of Capela is nothing but isolated from the society. Every second Sunday a social event is taking place at the football course at the heart of the assentamento. Be it a football game, an animal market or a cultural event, people from the community are always invited to visit the assentamento together with their families, integrate with MST people, try local products and eat grilled meat prepared at the gigantic barbeque especially built for these events.

Ideology:
The people of the assentamento never forget their roots and their fight to earn this land and they constantly support the movement of MST in one way or another. Since they have more resources, they coordinate the education system within the schools of the acampamentos in the whole state, they coordinate public acts, they raise awareness on current issues and they support the movement in moral and material ways.

Of course nothing comes without a cost. When we arrived here we observed that most people had a kind of invalidity (missing fingers, toes, hands, legs etc). During work, we also observed that they were little cautious with using dangerous tools (saws, knives etc.). So it was not a surprise when we actually witnessed a labor accident (full of blood)!!!

Men and women in assentamento Capela work hard, from sunrise to sunset, many times under difficult weather conditions. And they are not ashamed to have a big house, a new car, a TV or a microwave oven. On the contrary, they are proud of their ownings that have earned working hard. They are also proud to have earned their fight against land-owners, proud to work the land and eat its products and above all proud that they can provide their children a decent living and a promising future.

The curse to be rich

The distribution of resources in Brasil (land, income, minerals etc.) is ridiculously unequal. Some people talk about the following figures: 7% of the people own the 93% of the resources of the country, while 93% of the people live with the remaining 7%.

I am not sure if the above figures correspond to reality, but what you can easily see if you travel in Brasil is the existance of 2 worlds:
- the world of the rich people and
- the world of the poor people

The rich ones have access to all services and can afford all the amenities and beauties of this wonderful country. They can afford a a big house with a garden or a spacey appartment with a view. They can afford a housemaid (or more than one), a gardener and a driver. They can afford a luxurious car, expensive furniture and imported jewlery. They chose private (mainly international) schools for their children, they buy expensive clothes and they spend their holidays to the United States or Europe. You name it, they afford it.

Is it because everything is so cheap?
...partly yes, services are extremely cheap, for example the monthly salary of a housemaid is rewarded with 100 EUR and a plate of rice
...however, most imported products are extremely expensive, costing twice or 3-times the European prices. Multinationals sell so expensive as long as there are always enough rich people (7% of 185 millions is about 12,5 millions of people) to buy them.

But is it really as nice as it sounds to be rich in Brasil?
A short visit to Sao Paulo (SP) is enough to answer the question. Rich people in this megalopolis, live completely isolated from the society and are totaly unaware of the reality around them.

I explain myself:
They are into constant fear. Rich people in SP live in condominios (complexes of houses or apartments), well protected behind alarm systems, armed guards, cameras and wired fences.
They drive huge cars with black glasses, locked doors and closed windows at all times. They are afraid to stop at traffic lights and they never park at a non-protected area.
They cannot even enjoy a beer at an open-air cafe, a walk at the streets or some jogging in the park.

Is all this fear justified?
The fear in Brasil -as in most of Europe and United States- is created by the media (which is the most corrupt and manipulating I `ve ever seen in a country, I hope I can dedicate a post for this subject). The media in Brasil, next to football and the telenovelas, they principally sell fear. The news dedicate at least the first 15 min to talk about street violence and the papers show daily pictures full of blood at first pages. For most of the rich people that have never been out of the comfort of their car (never walked, never used public transport etc.) this is the only truth. Therefore with good reason they are afraid of everything, even of their own shadow (as we say in Greek).

So street violence doesn`t exist?
Of course it exists, as in most of big cities, but of course the reason is not that SP has a big concentration of "bad guys". On the contrary the Paulistas are extremely kind and hard working people. The reason is the incredible poverty of the big majority of Brasilian people.

And what is the government doing?
They do a lot but towards a rather wrong direction. Some would expect that the government would take actions to create jobs, improve the education and living conditions of poor people. But instead of finding a solution, they `d rather put the problem under the carpet.

Street children are being killed by dozens by corrupt police officers who execute contracts, pickpockets are thrown into jails and stay in packed cells for ages without a trial, street vendors are expelled from cities and are replaced by shopping centers owned by multinationals. Even the most hard-working people of SP, the garbage collectors, who walk barefoot for more than 15 hrs per day to collect and separate garbage, they will soon be replaced by a professional company that will provide less services (collection but no separation of garbage) and at a much higher price. However, the change was decided by the city authorities only because the neatly dressed employees will look nicer than the filthy barefoot garbage collectors.

As our friend Kritonas said, who lives in SP for the last 2 years, better being middle class in Greece than high class in Brasil. At least in Greece, you can enjoy an ouzo with your friends at a taverna downtown, whereas from SP you need to cross the ocean to enjoy a coffee at the open-air.

Isn`t it a curse to be rich in Sao Paulo?

More fotos

The Pantanal experience

If you happen to be in South America and you want to see wildlife, you don´t have to go to the Amazon, just go to the Pantanal.

The Pantanal is a wetland, about twice the size of Greece, spread across Brasil and Bolivia. During the wet season (October-May), water reach 3m above dry-season levels. This seasonal flooding, makes systematic farming impossible, but provide an ecological environment for many plants and animals. Figures reveal the extense of the beauty:

- with 1700 plant species, the vegetation is a combination of savanna, forest, meadow and semiarid land
- 650 bird species make it a paradise for bird watching addicts, just note that 6 different species may nest on a single tree branch
- 260 fish species, fill the numerous rivers and ponds
- 15 million insects, are always there to make your life difficult and your skin full of bites
- 50 reptile species and
- 80 mammals fill this scenery of unique beauty.

You only need to take a boat trip in the river to see the caimans (a cousin of alligator) sunning themselves on the edge of the water and family groups of peacfull capybaras (the world´s largest rodent) playing on the river banks.

And you only need to look up to the trees to see black howler monkeys, kites, storks, toucans, macaws and hudrends of other colorful birds.

And you only need to take a walk to the forest to see marsh deers, anteaters, armadillos, giant anacondas and if you are lucky -that we were- jaguars, the most dangerous animal of the Pantanal.

However there is the other side of the story. The abundance of animals of the Pantanal make them an easy target. An alligator skin can cost up to 500 EUR, for fabrication of wallets, belts, bags, shoes etc. and some rare tropical fish and birds can be sold to American pet shops for up to 10.000 USD.

Hunting is illegal here already since 1967, however the whole Pantanal is private land (fazendas), therefore no enforcement is possible in private land. Usually local fishermen, make some extra money by hunting animals and smuggling them into neigbouring Bolivia. A rough estimation says that about 500.000 animals are killed in the Pantanal every year.

Although the Pantanal is one of Brasil´s least explored regions, tourism is booming, it only remains that the locals will realise the economic potential of tourism, in order to preserve the habitat and improve infrastructure.

But things in South America move slowly. It is funny that exactly 6 years ago, when I was again at the Pantanal it was exactly the same -like now- 2 travel agencies offering the same budget 3-day tour for backpackers. Lodging is basic, roads hardly exist and tours are poorly organised, facts that make the Pantanal experience an exiting trip for backpackers, but keep wealthy tourists far from the region.

To be honest it is still great that such a virgin place is not spoiled by bulk tourism, but we need to admit that the dollars of bird-watchers might be the only salvation for the endagered jacares, macaws and other species.

As for Brasilians, most of them ignore completely the existence of this piece of paradise in the east of their country. For those who can afford tourism, their only destinations are the beaches of the North-East and the shopping streets of Europe and New York...

A farewell to the North-East

Back in 1650, the portuguese navigator Francisco Ayres de Cunha while he was sailing offshore the Brasilian coast, had his boat wrecked (quebrada) in the area south of where Fortaleza now stands. The local residents didn't know much about caravelas (the boats of the navigators) but only from conoas (canoe). Therefore Mestre Sebastiao, the expert in boat repairs, named the place Canoa Quebrada.

Canoa was first settled by indians Paiacu and Potiguara and grew when freed slaves arrived here in the end of the 19th century. Main activities were fishing and handicraft.

All this lasted untill French movie makers from the Nouvelle Vague movement discovered the beauties of Canoa. Including Bigitte Bardot had some shooting and spent some holidays here in 1960, to tranform Canoa into one of the most popular tourist attractions in Brasil.

Although the numerous pousadas and restaurants, Canoa is struggling to keep some of its old days character. Apart from mass tourism, is still attracts some of the most "interesting" travelleres of Brasil: hippies from all over South America living "in tranquility" and consuming "what you can find in Amsterdam", reggae lovers dancing in the rythms of Bob Marley at beach-bars, artists showing their artesanato at the beach, indians from the most remote areas of Brasil following the fishing traditions of their ancestors and afro-Brasilians following the traces of their african cultures.

Doubtless it is an interesting mixture of population, that give to this tiny village, cut off from the world, a powerful character. So it was a cultural shock for us when we arrived here, coming from Praia da Pipa, probably the most posh destination in the North-East. It was like, going out of a chic restaurant of New York and falling in a beach party in Jamaica!!!

As you may imagine we liked Canoa a lot, so much that we stayed longer than planned (not that we have any structured travelling plan). However, Canoa was our last destination in our long journey at Brasil's North-East.

In the last month we covered 2.000 Km and 6 different states: Bahia, Sergipe, Alagoas, Pernambuco, Paraiba and Rio Grande do Norte. So many places we 've seen, so many people we met, so many feelings we had.

To highlight the most important:

In the "black city" of Salvador
- we danced in the rythms of Olodum and followed the quadrilhas (traditional music groups) of the "ferias de Sao Joao"
- we attended speechless the Candomble ritual and
- we tried many different kinds of cachaca, the traditional sugar-cane drink



In the national park of Chapada Diamantina
- we followed the steps of the diamont-hunters
- we swam in cachoeiras (small waterfalls) and
- we hikked in the breathtaking trails





In the colonial village of Penedo
- we stayed in the house were the emperor of Brasil stayed some 1500 years before
- we explored the colonial architecture and the numerous churches of the village and
- we tried fresh fish where the Rio Sao Francisco meets the Atlantic



In the remote village of Barra de Sao Miguel
- we danced forro in the "Lampiao" the best dance stage in town and
- we swam in the green waters of the tropical Praia da Gunga, on of the best beaches of Brasil




In the fishing village of Maragogi
- we strolled along the endless beaches and
- we swam in the natural lagoons of the coral reef, 6 km offshore






In the touristical Porto de Galinhas
- we lived in the spirit of this popular tourist resort and
- we ate fresh fish and shrimps under palm and cashew trees






In the cultural capital of Pernambuco, Olinda
- we danced forro, frevo and afoxe and followed the serenatas around the town
- we spent several hours reading about Paolo Freire, at the exhibition at the municipal library
- we explored the rich history, culture and architecture of this unique town


In the fishing village of Jacuma
- we ate "carne do sol" where the atlantic meets the sand and
- we strolled along the inmense beaches of this village






In the posh resort of Pipa
- we swam with dolphins and
- we visited the cosmopolitan restaurants of the town






And finally in the alternative village of Canoa Quebrada
- we tried a buggy-ride over the sand-dunes
- we visited an oasis with palm trees and a lagoon, where we swam with huge fish and
- we danced in the rythms of reggae at the beach bars and felt for a while like being hippies

Tomorrow we will wake up at 5:00 am to see the sun rising from the Atlantic for the last time. With mixed feelings we are saying goodbye to the North-East and are preparing ourselves for the new adventures of the Pantanal.

Crocodiles and piranhas, we are coming :):):)